بیماري سلیاك یک بیماري مزمن گوارشی و اغلب موروثی است که بیمار مبتلا به آن در اثر مصرف مواد غذایی حاوي پروتئین گلوتن ، دچار التهاب یا تحریک در ناحیه روده شده و این امر باعث دشواري در جذب مواد مغذي می گردد.
سطح درونی روده کوچک افراد سالم از پرزهاي بسیار ریزي تشکیل شده است که نقش اساسی و کلیدي در مرحله جذب مواد مغذي بدن را بر عهده دارند زمانی که بیماران مبتلا به سلیاک، غذاهای حاوی گلوتن مصرف می کنند، سیستم ایمنی بدن آن ها پاسخی را به صورت تخریب روده کوچک صادر می کند. این تخریب به خصوص در پرزهای انگشتانه ای روده که مواد مغذی داخل آنها جذب می شوند، ایجاد می شود. به دنبال آسیب پرزهای روده ای فرد بدون توجه به مقدار غذایی که می خورد، مبتلا به سوء تغذیه می شود. به دلیل این که سیستم ایمنی خود فرد سبب تخریب و آسیب پرزهای روده کوچک می شود، این بیماری، به عنوان یک بیماری خود ایمنی شناخته می شود و از طرف دیگر به علت این که مواد مغذی جذب نمی شوند، می تواند به عنوان یک بیماری سوء جذبی مورد نظر قرار گیرد.
در شکل زیر تفاوت جداره داخلی روده کوچک یک فرد سالم با یک بیمار سلیاکی نشان داده شده است.
این بیماري عمدتاً موروثی است اما ممکن است در برخی موارد پس از یک عمل جراحی مانند زایمان و یا در طول دوره بارداري، همچنین عفونت شدید ویروسی و حتی قرارگرفتن در شرایط شدید عصبی در یک فرد بوجود آید. حدوداً 1 نفر از هر 100 نفر در جهان به این بیماري مبتلا است که تنها 1 نفر از 10 نفر آنها از بیماري خود آگاه می باشد.
تحقیقات نشان می دهد از لحاظ نژادي، این بیماري در بین سفید پوستان شیوع بیشتري دارد. از لحاظ سنی اگرچه ممکن است نوزادان و کودکان دچار این بیماري شوند اما اثرات این بیماري معمولاً در سنین بزرگسالی بیشتر نمایان می گردد.از لحاظ جنسیت زنان سه برابر مردان در معرض ابتلاء به این بیماري هستند.
علائم و نشانه هاي بیماري سلیاك در افراد مختلف به شدت متغیر است و می تواند از یک فرد به فرد دیگر متفاوت باشد. نفخ و درد شکم، اسهال مزمن، استفراغ، یبوست و کاهش وزن از علائم گوارشی رایج در کودکان و نوجوانان است. سوء جذب مواد مغذی در کودکان می تواند با نشانه هایی مانند رشد ناکافی، کوتاهی قد، تاخیر در بلوغ و نقص در شکل گیری مینای دندان همراه باشد.
لازم به ذکر است اشخاصی که دارای یک یا چند مورد از علائم فوق هستند لزوما دچار این بیماری نیستند. به طور معمول تشخیص بیماری سلیاک سخت است چرا که تعدادی از علائم آن شبیه به علائم بیماریهای دیگر مانند نشانگان روده تحریکپذیر، بیماری کرون، کولیت زخمی، دیورتیکولوزیس، عفونتهای روده کوچک، نشانگان خستگی مزمن و افسردگی است. تحقیقات اخیر نشان میدهند که سطح آنتی بادیهای خاص در خون افراد مبتلا به سلیاک بالاتر از حد طبیعی است. این آنتیبادیها توسط سیستم ایمنی خود فرد در پاسخ به ترکیباتی که به بدن آسیب میرساند، ایجاد میشوند. بنابراین برای تشخیص بیماری سلیاک، پزشکان، سطح آنتی بادی هایی از خون را که، به گلوتن حساس هستند میسنجند. به دنبال تایید بیماری سلیاک توسط نتایج آزمایشگاهی و علائم موجود، پزشک ممکن است بخشی از روده کوچک را برای تعیین میزان آسیب به پرزهای آن از طریق نمونه برداری (بیوپسی) ، مورد بررسی قرار دهد.
متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی براي بیماران سلیاکی وجود ندارد و تنها درمان ارائه شده ، استفاده از رژیم غذایی فاقد گلوتن است که در آن کلیه مواد غذایی حاوی گلوتن حذف میشوند. در بیشتر افراد، رعایت رژیم ذکر شده سبب توقف علائم میشود، به دنبال رعایت رژیم بدون گلوتن، آسیبهای ایجاد شده در روده کوچک ترمیم و از ایجاد آسیبهای بیشتر پیشگیری میشود. ترمیم پرزهای روده کوچک از زمان آغاز رعایت رژیم فاقد گلوتن شروع میشود و زمان دوره بهبودی، به طور معمول ۳ تا ۶ ماه طول خواهد کشید، که البته این دوره در بزرگسالان ممکن است تا ۲ سال هم ادامه یابد. معمولا در صورت رعایت رژیم غذایی نیازی به مصرف دارو وجود ندارد اما ممکن است با تجویز پزشک و به منظور پیشگیری از سوء تغذیه، مکمل هاي ویتامینی برای بیماران سلیاکی استفاده شود.
